Bu bilgi notu ICSID üyesi ülkelerin ve yatırımcıların sıkça sordukları sorular hakkında bilgi vermek amacı ile hazırlanmıştır. Herhangi bir şekilde hukuki tavsiye veya ICSID tahkimine ilişkin kılavuz metin olarak anlaşılmamalıdır.
ICSID tahkimi, yabancı yatırımcılar ile devletler arasında, yabancı yatırımlardan kaynaklanan uyuşmazlıkları çözmek üzere oluşturulmuş bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Tarafların ICSID tahkimine gidebilmesi için, uluslararası yatırım anlaşmaları, yatırım sözleşmeleri veya yatırım mevzuatları çerçevesinde karşılıklı rıza vermeleri gerekir.
Tahkim Yargılamasından Önce Yapılacak Önemli Değerlendirmeler
Genellikle, tarafların anlaşma için ortak bir zeminde buluşma olasılıkları uyuşmazlığın ilk safhasında daha yüksektir. Maliyet-Fayda maksimizasyonu için devletler, uyuşmazlığı bir anlaşma ile bitirme olasılığı ile yargılamaya devam etme durumunun, artıları ile eksilerini, en kısa süre içerisinde değerlendirmelidirler.
Uyuşmazlık, birden fazla kamu kurumunu ilgilendiriyor olabilir. Bu sebeple davalı devletler, öncelikle, sürece katılacak kurumları tespit etmeli, uyuşmazlığı yürütecek bir ekip oluşturmalı ve efektif bir karar verme mekanizması geliştirmelidir. Uyuşmazlığın konusu ile ilgili bir bakanlığı veya kamu kurumunu, tahkim yargılamasını koordine etmek ve süreci yürütmek için görevlendirmek önemli bir başlangıç noktası olabilir.
En önemli hususlardan biri ise, uyuşmazlığın en erken safhasında, devleti temsil etmek ve hukuki danışmanlık vermek üzere, bu alanda uzman kişilerden oluşan bir ekip kurulmalıdır. Hukuki ekibin oluşturulmasının birden fazla yolu vardır ve her birinin avantajları-dezavantajları bulunmaktadır. Bunlar; kurum içi çalışan hukukçular bulundurmak, dışarıdan hizmet almak ve ikisinin karışımı şeklinde olabilir.
Taraflar, genel dava stratejisine danışmanları ile birlikte karar vermelidir. Bunlar ile sınırlı olmamakla birlikte taraflar şu hususları değerlendirmeye almalıdır: Tutarlılık ve güvenilirlik, risk yönetimi, hakem heyetinin oluşturulması, tahkime başvurulabilmesi için yapılacaklar, davanın esası, devlet yükümlülükleri, ilk itirazlar, yetki ve tahkime elverişlilik, geçici önlemler, kanıt ve belge edinimi, zararlar.
ICSID Tahkiminin Aşamaları
ICSID tahkiminin aşamaları genellikle şu şekildedir: (i) Tahkim talebi, (ii) İnceleme ve kayıt, (iii) Hakem heyetinin oluşturulması, (iv) Heyetin taraflarla ilk oturumu yapması, (v) Dilekçeler teatisi, (vi) Sözlü yargılama, (vii) Müzakereler, (viii) Karar.
Tahkim Talebi
Taraflar, tahkim yargılamasını başlatmak için tahkim talebi dilekçesi ile başvuruda bulunmalıdır. Bu dilekçe, tarafların bilgilerine, yatırımın içeriğine, uyuşmazlığın konusuna, ilgili mevzuata ve tarafların tahkime yönelik iradelerine ilişkin bilgileri içermelidir. Detaylı açıklamalar ve hukuki tartışmalar sürecin ilerleyen safhasında ortaya konulur.
Unutulmalıdır ki, yatırım sözleşmeleri veya ikili yatırım anlaşmaları genellikle ICSID tahkimine başvurulabilmesi için belli bir sürenin geçmesini veya anlaşma müzakerelerinin yapılmış olmasını şart koşabilir.
Tahkim Heyetinin Teşekkülü
Taraflar hakemlerin sayısına ve atanma şekline ilişkin usulleri aralarında belirleyebilirler. Ayrıca bu usuller, yatırım anlaşmasında, uluslararası anlaşmada veya mevzuatta belirlenmiş olabilir.
Hakemlerin Seçimi
Tahkim avukatları genellikle potansiyel hakemin tecrübesini, geçmiş kararlarını ve akademik yazılarını incelerler. Tarafların genellikle değerlendirmelerde önemli gördükleri hususlar ise hakemin; uluslararası yatırım hukukundaki, tahkimdeki, özellikle yatırım tahkimindeki ve uyuşmazlığa uygulanacak hukuktaki tecrübesi ile çıkar çatışmasının olmamasıdır.
Tahkim Heyetinin İlk Oturumu
Heyet ilk oturumunu, seçilmesini müteakip 60 gün içerisinde yapmalıdır. İlk oturum, genellikle, tahkime uygulanacak hukuk, tahkimin maliyeti, zaman çizelgesi, delillerin durumu gibi usule ilişkin hususların tartışıldığı bir toplantıdır.
Dilekçeler Teatisi
Taraflar genelde iki safhada dilekçe sunar. Davacı taraf ilk safhada dava dilekçesi, ikinci safhada cevaba cevap dilekçesi, Davalı taraf ise ilk safhada cevap dilekçesi, ikinci safhada ikinci cevap dilekçesini sunar. Her dilekçe, genellikle, eklerinde tanık beyanları, bilirkişi raporları gibi iddialarını destekleyecek belgeler barındırır.
Sözlü Yargılama
Her duruşmada, taraflar hakem heyetine, iddia ve savunmalarına ilişkin sunum yaparken karşı tarafın iddia ve savunmaları ile tanıklarını inceleme fırsatı bulurlar. Açılış beyanlarının akabinde, tanık ve bilirkişi beyanlarının incelenmesi yapılır ve tarafların son beyanları ile birlikte sözlü yargılama sona erer.
Duruşma Sonrası Beyanlar
Duruşma sonrası beyanlar özet bilgiler, ibrazlar ve tahkim masraflarına ilişkin beyanlarından ibarettir.
Yargılamanın Sona Ermesi
Duruşmalar sona erdiğinde, heyet yargılamanın bittiğine ilişkin bir belge neşreder. Bu belge ile birlikte taraflar iddia ve savunmalarına ilişkin başkaca beyanlar ileri sürme veya bunları destekleme imkanlarını yitirirler.
Karar
ICSID sekretaryası, kararın onaylı örneklerini taraflara gönderir ve orijinal nüshayı merkezin arşivine ekler. Tarafların onayı olmadan ICSID kararı kamu ile paylaşamaz.
Karar Sonrası
ICSID Konvansiyonuna göre, karar sonrası kararın tashihi, tavzihi, gözden geçirilmesi veya iptali istenebilir.
Daha fazla bilgi için info@dcintlaw.com adresine e-posta atabilirsiniz. ICSID tahkimi ve aşamaları ile ilgili daha detaylı bilgi D&C IntLaw sitesinde bulunabilir.